Koşu Terimleri ve Kısaltmalar

Koşu Terimleri ve Kısaltmalar

Koşu Dünyasında Sıkça Kullanılan Terimler ve Kısaltmalar
All out : (İng.) Var güçle, tüm güçle, tükenene kadar. Antrenman veya deneme koşularında bir bölümün olanca güç harcanarak koşulması gerektiği belirtilmek istendiğinde kullanılan terimdir. Koşu bittiğinde sporcunun tükenmiş, daha fazla devam edemeyecek durumda olması beklenir.
Basış testi: Basış ayak çukurunun tipine göre belirlenebilir. Ayak çukuru çok derin olanlar (yüksek kemerli), ortalama ayak çukuruna sahip olanlar (normal kemerli) ve ayak çukuru belirgin olmayanlar (düz taban). Ayak çukuru belirgin olmayanlar, yani tabanı görece düz olanlar, fazla içe basarlar (bkz. Overpronation). Ayak çukuru çok derin olanlarsa dışa basar (bzk. Underpronation). Ayağınızın nasıl bastığını anlamanın en kolay yolu, tabanınızı hafif ıslatıp koyu renk bir kağıda basmaktır. Islak iz ne kadar ince ise ayak çukuru o denli derindir. Başka bir yöntem de kullanmakta olduğunuz eski ayakkabınızın tabanındaki erimenin/eskimenin nerelerde başladığına/oluştuğuna bakmaktır. Eskime sadece tabanın dışında ise underpronasyon, sadece iç kısımdaysa overpronasyon, ayak ortasında (parmakların bittiği yerde) ve biraz da topuktaysa normal basıştan söz edebiliriz.
Bib : (İng.) Göğüs numarası. (benzer: Race Bib)
Cross Training : (İng.) Çapraz antrenman. Koşu antrenmanları kas ve eklemler için sık tekrarlanan darbeler içerdiğinden, koşuculara, aerobik gelişim için darbe içermeyen ve farklı kas gruplarını çalıştırmaya yönelik diğer dallarda da antrenman yapılması önerilir. Çapraz antrenman için en sık başvurulan dallar, bisiklet, yüzme, ağırlık kaldırma ve havuzda koşudur.
Cushioning : (İng. Türkçesi Yastıklama) Underpronasyon (bkz. Underpronation) basışta şok emilimi zayıf olduğundan yumuşak bir ayakkabıya gerek vardır, bu da cushioning ile sağlanır. Amaç ayağı rahat ettirmektir. Orta taban ve iç taban için kullanılan malzemelerle bu yastıklama sağlanır.
Even Split : (İng.) Aynı hızda koşulan. Bir koşunun ilk ve ikinci yarısının aynı hızda olması durumu.
Fartlek: İsveçce hız oyunu demektir. Değişen tempolarda, ki bazı zamanlar gerçekten çok hızlı olabilir, koşulur. Yaklaşık 45 dk kadar sürer. Hem aerobik hem de anaerobik alanlada çalışılmış olunur. Zaten çıkış amacı da budur; hem hıza hem dayanıklılığa katkı sağlamak. Uzun 1-1,5 kmlik hızlı koşu, toparlanma jogu, ardından 50-60 mt.lik sprintler, tepe yukarı 200 mt. hızlı tempo koşu, 1 dk çok hızlı tepmo koşu gibi çeşitli çalışmalar uygulanır. Adı üstünde hız oyunudur.
FIRST : (İng.) Furman Institute of Running and Scientific Training. Orta ve uzun mesafe yarışlarına hazırlık programları içeren bir antrenman yöntemi paketi. (detaylı açıklama)
Heel strike : (İng.) Koşarken adım sırasında ayak yere değerken ilk değen noktanın topuk olması durumu.
Junk mile : (İng.) Boşa giden miller, kilometreler. Hiçbir fizyolojik getirisi olmayan antrenmanlar için kullanılan bir terim.
Midfoot strike : (İng.) Koşarken adım sırasında ayak yere değerken ilk değen noktanın ayağın orta kısmı olması durumu.
Motion control : (ing.) Bu eski bir terim, artık onun yerine ultimate stability deniyor. Yani en yüksek seviye stability. (bkz. Stability) Ayakkabının içe dönüşü (pronasyonu; bkz. Pronation) kontrol etmeyi sağlaması için en çok kullanılan yöntem orta tabanın ayak kemeri altına gelen bölümünde daha sert bir malzeme kullanmaktır (yani aslında kemer desteği). Bu destek çok fazla olduğunda, yani adımı iyice kontrol altına aldığında buna motion kontrol denir.
Negatif Split : (İng.) Hızlanan. Bir koşunun ikinci yarısının ilk yarısından daha hızlı olması durumu.
Neutral basış: Koşucunun basışında over veya under pronasyon (bkz. Pronation ve Underpronation) durumu yoksa, ayağın basış döngüsüne müdahele etmek gerekmez. Bu yüzden neutral ayakkabı tavsiye edilir. Bu ayakkabıların ayak döngüsü üzerinde etkisi yoktur. Supinasyon (bkz. Underpronation) için tavsiye edilen şey mümkün olan en yumuşak neutral ayakkabı olur, buna bazen neutral plus dendiğini duyabilirsiniz.
Overpronation : (İng.) Bazı durumlarda pronasyonda (bkz. pronation) bahsi geçen dönme fazla olur ve ona da overpronation denir. Doğuştan gelir. Bunu değiştirmek pek de mümkün değildir. Ama bazı durumlarda bazı kasları zayıf olması ya da fazla gergin olması (esnetme eksikliğinden) yüzünden kaynaklanıyor olabilir. Bu tip durumlarda overpronation bacak güçlendirme ile iyileştirilebilir.
Pace : (İng.) Tempo. Orta ve uzun mesafeli koşularda hız yerine tempo kullanılır. Genelde 1 kilometreyi kaç dakikada koşulduğu şeklinde dile getirilir (dakika/kilometre)
Pozitif Split : (İng.) Yavaşlayan. Bir koşunun ikinci yarısının ilk yarısından daha yavaş olması durumu.
Pronation : (İng. Türkçesi: Pronasyon) Koşarken adımlar sırasında, topuk vuranlarda, ilk temas topuğun dış kısmı ile olur. Sonraki pozisyonda ayak tam yere basar, son pozisyonda ise baş parmak ve ikinci parmak ile çıkış sağlanır. Ayağın ortası ile basanlarda ise topuk yerine ayağın tümü (sadece ortası ile basmak mümkün değil çünkü) ilk teması yapar sonra çıkış yine aynı olur. Her ikisinde de orta pozisyonda (ayak/bacak yere dik, baskı en üst düzeyde iken) ayak kemeri biraz sıkışır ve ayak bileği içeri doğru döner. Dönmekten kasıt, topuk, bilek ve kalfların bir açı oluşturmasıdır. Bu vücudun doğal şok emme mekanizmasıdır. Buna pronation (pronasyon) denir.
Supination : (İng.) Bkz. Underpronation.
Stability: (ing.) Bir yaklaşıma göre (ki bunun doğruluğu tartışmalıdır) overpronasyonun (bkz. Overpronation) ayakkabının desteği ile kontrol edilmesi tavsiye edilir. Çünkü (bu yaklaşıma göre) bazı kaslar fazla esner. Kemiklere, dizlere, bağlara fazla yük biner. Özellikle kalflar ve onu bileğe bağlayan kas grubu fazla esner. Overpronasyon hafiften ciddiye doğru giden seviyelerde olabilir. Düz taban birisinde bu pronasyon çok bariz olur. O yüzden düztabanların ayak/bacak ağrıları fazla olur. Ayakkabılarda bu yüzden light stability, stability, moderate stability ve ultimate stability diye gruplara ayrılır. Amaç pronasyon seviyesine göre en uygun ayakkabıyı bulmak. Ayakkabının bu içe dönüşü kontrol etmeyi sağlaması için en çok kullanılan yöntem orta tabanın ayak kemeri altına gelen bölümünde daha sert bir malzeme kullanmaktır (yani aslında kemer desteği). Almayı planladığınız ayakkabının orta tabanında, ayak kemerinin altına gelen kısımda, tabanın geri kalanından ayrı renkte bir bölüm görüyorsanız işte o ayakkabıda kemer desteği vardır, yani ayakkabı hareket kısıtlayıcı (ultimate stability veya motion control) veya sabitleyici (stability) kategorisindedir. Stability yaratmak için medial post dışında da tabanda yapılan bazı değişik şeyler var. Tümü koşucunun basışını kontrol altında tutup (tırnak içinde) “doğru” basışı yaratmaya çalışmak.
Underpronation : (İng.) Ayağın basışı hep dışarıda sürdürmesi ve bitirmesi (pronasyonun az ya da hiç olması durumu) anlamına gelir (bkz. pronation). Neyse ki bu az rastlanan bir durumdur. Doğuştan gelir. Bunu değiştirmek pek de mümkün değildir.
VO2Max : Vücudun oksijeni kullanılacağı noktalara taşıyabilme ve kullanabilme kapasitesidir. Maximal oksijen tüketimi, maximal oksijen alımı, oksijen alımı tepe noktası veya aerobik kapasite olarak da anılır. Başka bir deyişle; vücudun tüketebileceği maksimum oksijen hacmi. Bu değer net ifade edilmek istendiğinde litre/dakika (dakikada tüketilen litre cinsinden hacim) ya da göreceli olarak ifade edilmek istendiğinde de mililitre/kilogram/dakika (dakikada kilogram başına tüketilen mililitre cinsinden hacim) şeklinde kullanılır. (detaylı açıklama)
Yasso 800s : Runner’s World dergisinin Yarış Hizmetleri Yöneticisi olan Bart Yasso tarafından bulunmuş, maraton hazırlık çalışması yöntemidir. Bart Yasso, 10 adet 800 metrelik koşuyu, aralarda koşuların süresi kadar dinlenecek şekilde koşarak, yakın zamanda koşulacak bir maratonun süresinin kesitirilebileceğini söyler. 800 metreyi koştuğunuz sürede dakikayı saat saniyeyi ise dakika olarak alıp maraton tahmini yapabilirsiniz. Örneğin, 10 adet 800 metreyi ortalama 3 dk 20 sn’de koşabiliyorsanız (aralarda yine 3:20 dinlenerek) maraton dereceniz 3 saat 20 dakika civarında olacaktır. (bkz. http://www.bartyasso.com/800s)
***
AG : (İng.) Age Group. Yaş grubu. Yol yarışlarında 35 veya 39 yaş üzeri yarışmacılar yaş gruplarına ayrılarak değerlendirilir. Her yaş grubu kendi içinde sıralamaya tabi tutulur.
BPM : (İng.) Beats Per Minute. Dakikadaki atım sayısı. Nabız değeri dile getirilirken kullanılan birim.
BQ : (İng.) Boston Qualified. Boston Maratonu çok fazla koşucu tarafından koşulmak istenen bir maraton olduğundan katılım için yeterlilik sınırları getirilmiştir. Bu yeterlilik sınırlarını sağlayabilmek maraton koşucuları arasında özel bir öneme sahip olduğundan bu terim bunu başarmış koşucular için sıkça kullanılır. (Boston Maratonu yeterlilikleri)
CCC : Courmayeur Champex Chamonix. UTMB’nin bir parkuru. 2006’dan beri koşulmakta. Adı, geçilen kasabaların isimlerinden oluşur. Uzunluğu 101 km ve yükseklik kazanımı 6100 metredir. Katılım için 1 puan ister. (bkz. UTMB)
DOMS : (İng.) Delayed onset muscle soreness. Zor veya uzun bir koşudan çok sonra başlayıp, 48 saat sonra en ağır aşamasına ulaşan kas ağrısı. Engellemenin tek yolu egzersizin yükünü yavaş yavaş artırmaktır. Esnetme gidermediği gibi daha fazla ağrıya da neden olabilir.
DNS : (İng.) Did not start. Yarışa kaydolmuş ama başlamamış sporcular için kullanılan kısaltma. Genelde yarış sonuç listelerinde görülür.
DNF : (İng.) Did not finish. Yarışa başlayan ancak herhangi bir nedenle tamamlayamayan sporcular için kullanılan kısaltma. Genelde yarış sonuç listelerinde görülür.
DSQ : (İng.) Disqualified. Yarışa başlayan ancak herhangi bir nedenle, yarışın kurallarından bir veya birkaçını ihlal ettiği için yarış dışında bırakılan sporcular için kullanılır. Genelde yarış sonuç listelerinde görülür.
GU : Gu aslında bir kısaltma değildir. Burada yer almasının nedeni sıkça kısaltma sanılmasıdır. Bir enerji jeli markasıdır. (bkz. http://www.gusports.com/)
HM : (İng.) Half marathon. Yarı maraton.
HR : (İng.) Heart Rate. Kalp atım hızı. Nabız. Genellikle dakikadaki atım sayısı olarak dile getirilir, yani beats per minute, BPM.
HRM : (İng.) Heart Rate Monitor. Nabız ölçer veya nabız göstergesi. Genellikle göğse gerilen bir kayış yardımıyla kalp atım hızını ölçen ve saat vb. aracılığıyla görüntüleyen cihaz.
ITB : (İng.) (Tıbbi) Iliotibial Band. Kalçanın yan tarafından baldır boyunca dizin altına kadar uzanan ve tam o bölgedeki Tibia kemiği ile birleşen tendon benzeri bir yapı. Çok güçlü bir yaya benziyor ve temel görevi hareket esnasında bacakları sabitlemek aynı zamanda denge ve koordinasyonu sağlamak. IT Band diz altına bağlı olduğu için, koşarken dizle beraber hareket eder ve üst diz bölgesindeki femur kemiğinin çıkıntısına sürtünür.
ITBS : (İng.) (Tıbbi) Iliotibial Band Syndrome. Iliotibial Band’in koşu sırasında oluşturduğu sürtünme bir süre sonra kemik dokusunda ödem oluşturabiliyor ve bu da dizde ciddi ağrıya neden oluyor. Tedavi edilmezse bir süre sonra IT Band’ın kalınlaşması ile problem daha da ciddi hal alabiliyor.
ITBFS : (İng.) (Tıbbi) Iliotibial Band Friction Syndrome. (bkz. ITBS)
ITFS : (İng.) (Tıbbi) Iliotibialband Friction Syndrome. (bkz. ITBS)
LIP : (İng.) Lactate inflection point. bkz. LT-Lactate threshold.
LSD : (İng.) Long Slow Distance. Uzun yavaş koşu. Aerobik dayanıklılık artırımı amaçlı, genelde haftada bir kez koşulan, 2 saat veya 20 km üzeri koşu türüdür. MGP’den 45-60 sn/km daha yavaş bir tempoda koşulduğundan “yavaş” denmektedir.
LSR : (İng.) Long Slow Run. Uzun yavaş koşu. Bkz. LSD.
LT : (İng.) Lactate threshold. Laktat sınırı. Laktik asit birikiminin kanda belirmeye başlayacak kadar arttığı egzersiz yoğunluğu sınırıdır ya da kasların oksijen yardımı ile yok edebileceklerinden daha fazla lactat üretmeye başladıkları noktadır. Bu seviyede kaslarda yanma hissi başlar, soluk alıp verme artık sesli hale gelmiştir, dışardan sporcunun zorlandığı çok net farkedilir. (detaylı açıklama)
LT (2): (İng.) Long tempo. Görece uzun (8 km üzeri) süren tempo koşu antrenmanı. (FIRST özelinde kullanılıyor. bkz. FIRST)
MGP : (İng.) Marathon Goal Pace. Maratonda koşulması hedeflenmiş tempo. Genelde 1 kilometreyi kaç dakikada koşulduğu şeklinde dile getirilir (dakika/kilometre) Alternatifi: MP
MP : (İng.) Marathon Pace. bkz. MGP.
MT: (İng.) Medium tempo. Orta uzunlukta (6-8 km arası) süren tempo koşu antrenmanı. (FIRST özelinde kullanılıyor. bkz. FIRST)
PB : (İng.) Personal Best. Kişisel en iyi derece.
PR : (İng.) Personal Record. Kişisel rekor.
RI : (İng.) Rest Interval. Dinlenme aralığı. Interval çalışmalarında yüksek tempo koşulan bölümlerin arasındaki dinlenme sürelerini ifade etmek için kullanılır. Genelde yürüyerek veya jog temposunda koşarak geçirilir. Çok zorlu bir interval çalışmasıysa bu sürelerde durulabilir de.
ST : (İng.) Short tempo. Görece kısa (5 km ve altı) süren tempo koşu antrenmanı. (FIRST özelinde kullanılıyor. bkz. FIRST)
TDS : Sur les Traces des Ducs de Savoie. Savoi Dükü’nün İzinden demektir. UTMB’nin bir parkuru. 2009’dan beri koşulmakta. Uzunluğu 119 km ve yükseklik kazanımı 7200 metredir. Katılım için 1 puan ister. (bkz. UTMB)
TRI : Triatlon. Yüzme, bisiklet ve koşu parçalarından oluşan bir yarış. Standart mesafeleri (olimpik triatlon) 1,5 km yüzme, 40 km bisiklet ve 10 km koşudur. (diğer şekilleri ve mesafeleri)
UTMB : Ultra-Trail du Mont-Blanc. Fransa-İtalya sınırındaki Alplerin en yüksek dağı olan Mont Blanc’da düzenlenen, biri kendi ismiyle anılan 3 ayrı yarıştan ve bir yürüyüş etkinliğinden oluşan zorlu dağ yarışı, ultra patika koşusu. UTMB 166 km & 9500 m yükseklik kazanımı, TDS 119 km & 7200 m yükseklik kazanımı, CCC 101 km & 6100 m yükseklik kazanımı ve PTL (yarış değil, yürüyüş etkinliği, 2-3 kişilik takımlar halinde) 300 km & 22000 m yükseklik kazanımı yarışlarını/etkinliklerini bünyesinde barındırır. Avrupa’nın ve hatta dünyanın en çok ilgi gören ultra patika yarışıdır. Her yıl ağustos ayının sonunda koşulur. Çok zorlu bir yarış olduğundan diğer zorlu yarışlardan elde edilecek puan sınırlamaları ile katılımcı kabul eder. Hatta bu da yetmez bazı yarışlar için çekiliş de yapılır. Puanların hangi yarışlardan alındığı bilgisi için sitesinden faydalanılabilir. Ülkemizde DASK ve Likya Ultra Maratonu bu yarışlara puan vermektedir.
VDOT : Sadece VO2Max ile bir koşu yarışında nasıl sonuç elde edileceğini kestirmek mümkün değildir. Çünkü performansa etki eden diğer unsurlar da devreye girmektedir; koşu ekonomisi ve dayanıklılık. Bunu gören Jack Daniels ve Jimmy Gilbert VO2Max değerlerini baz alan ama diğer unsurları da hesaba katan bu değeri ortaya koymuşlar. VO2Max terimi V harfinin üzerinde nokta ile gösterilir, dolayısı ile “V-dot-O2max” olarak okunur; Daniel ve Gilbert bu yüzden VDOT terimini kullanmışlardır. (detaylı açıklama) (Daniels/Gilbert Formula) (bkz. VO2Max)
XT : (İng.) Cross Training. bkz. Cross training.

“Koşu Terimleri ve Kısaltmalar” hakkında 6 yorum var

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir